[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=8zruwGtdNdE]

13 տարի առաջ ՀՀ նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը հրաժարական տվեց եւ իշխանությունը փաստորեն ինքնակամ հանձնեց «պատերազմի» կուսակցությանը` հայտարարելով, թե «խաղաղության» կուսակցությունը պարտվեց: Որքանո՞վ էր այս քայլը համարժեք ստեղծված իրավիճակին, եւ արդարացվա՞ծ էր արդյոք: Մեր զրուցակիցն է ԱԺ նախկին փոխնախագահ Կարապետ Ռուբինյանը: Նա եւս հրաժարական տվեց Տեր-Պետրոսյանի քայլից հետո:

-13 տարի անց Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի հրաժարականը արդարացվա՞ծ եք համարում:

-Անկեղծ ասած` ոչ, քանի որ ես այն ժամանակ էլ առաջարկել եմ այլ տարբերակ, առաջարկել եմ, որ ոչ թե Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը հրաժարական տա, այլ լուծարի խորհրդարանը եւ նոր խորհրդարանական ընտրություններ անցկացնի: Ես կարծում էի այն ժամանակ, որ դա իշխանության ավելի սահուն լուծում կապահովի: Եթե հիշում եք, վերջին ելույթում, նախագահը նշեց, որ «խաղաղության» կուսակցությունը պարտություն կրեց, դա այդքան էլ այդպես չի, որովհետեւ կուսակցությունները իրենց պարտությունը կամ հաղթանակը արձանագրում են ընտրությունների ժամանակ, մինչ այդ դա կարելի է համարել պարզ գնահատական անհատի կողմից: Ցավոք, մեզ մոտ գործընթացներն այդ ուղղությամբ չգնացին եւ ջանքեր չթափվեցին, որպեսզի առավելագույն ժողովրդավարական ճանապարհով լինի իշխանափոխությունը: Չէր բացառվում, որ ընտրությունների ժամանակ այլ ելք արձանագրվեր: Ինչպես տեսնում եք, ժողովրդին վճռելու բան չթողեցին:

-Հայտնի ուժե՞րը, թե՞ Նախագահը:

-Բնականաբար հայտնի ուժերը, բայց դե հնարավոր էր հայտնի ուժերին պարտադրել այդպիսի լուծում. հրաժարականի նախապայման կարող էր դա հանդիսանալ: Ու փաստորեն տեղի ունեցավ իշխանության պարզ զավթում: Նախ` ներքին բանսարկությունների միջոցով այնպես արեցին, որ Ռոբերտ Քոչարյանը դառնա միակ թեկնածուն այդ ուժերի, չնայած այլ մարդկանց այլ խոստումներ էին տրվել եւ անգամ ասվել էր, որ բացառվում է այդ թեկնածությունը, չնայած խայտառակ պարտությանը, նա կարգվեց երկրի նախագահ եւ, ըստ էության, յուրացրեց իշխանությունը եւ դրա հետեւանքները մենք տեսնում ենք մեր մաշկի վրա:

-ԼՂՀ խնդրի կարգավորման բանակցություններին Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը միայնակ չէր մասնակցում, արդյո՞ք այդ հայտնի ուժերը, որոնք վարչապետ եւ ուժային կառույցների ղեկավարներ էին, պատասխանատվություն չէին կրում այդ հարցի համար:

-Ես ուզում եմ հիշեցնել, որ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը իր հայտնի` «Պատերազմ, թե խաղաղություն» հոդվածով նախաձեռնեց մեծ բանավեճ հասարակությունում եւ այդ բանավեճը տեղափոխվեց անվտանգության խորհուրդ, որտեղ մի քանի օրերի ընթացքում այդ հարցը քննարկվեց եւ այդտեղ տեղի ունեցավ բեւեռացում, որտեղ ձեւավորվեց ուժայինների, Ղարաբաղի նախագահի, ՊԲ հրամանատարի թիմ, նրանք ընդդիմանում էին Լեւոն Տեր- Պետրոսյանի ներկայացրած ծրագրին: Ինչպես հետագա զարգացումները ցույց տվեցին, եւ այսօր Սերժ Սարգսյանի մոտեցումներն են ցույց տալիս, դա այդքան էլ սկզբունքային դիրքորոշում չէր, որովհետեւ հիմա Սերժ Սարգսյանը առանց խղճմտանքի հայտարարում է, որ Աղդամը մեր հայրենիքը չէ, որ այդ շրջանները ընդամենը անվտանգության գոտի են, վերցված են խաղաղություն ապահովելու համար, իսկ այն ժամանակ, նույն սեղանի շուրջ նստած, պաշտպանում էր Արկադի Ղուկասյանի ներկայացրած մի նախագիծ, որտեղ ամբողջ տարածքները հայտարարվում էին Լեռնային Ղարաբաղի անքակտելի մաս: Այս տրանսֆորմացիան ցույց տվեց, որ այդ հակասությունը նրանք օգտագործում էին այլ նպատակների հասնելու համար եւ, ցավոք սրտի, հասան:

-Տեր-Պետրոսյանն իր ելույթում ասաց, որ ժամանակը ցույց կտա, թե ով է ծախում Արցախը: 13 տարի անցել է: Ժամանակն ինչ-որ բան ցույց տվե՞ց:

-Ֆորմալ առումով Արցախը հիմա էլ ծախված չէ, որոշ ընդդիմախոսներ կարող են պնդել, որ ժամանակը ցույց տվեց, թե չծախեցին: Բայց դա գնահատականի խնդիր է, իմ կարծիքով, մենք Արցախը ծախում ենք ամեն օր, որովհետեւ ՀՀ-ի ամեն աստիճանով թուլանալը, մեր հասարակության ամենօրյա դեգրադացումը, ամեն քաղաքացու լքելը հայրենիքը` դա Արցախը ծախել է, մեր ազգային խնդիրը վտանգել է, այս առումով քոչարյանասերժական իշխանության տարիները ես համարում եմ կորցրած տարիներ եւ համարում եմ, որ այդ կորուստները արդեն այսօր հասել են անդառնալիության աստիճանի:

-Այսօր շատերն են պնդում, որ 1998 թվականին Տեր-Պետրոսյանը հասարակության կողմից այնքան անընդունելի չէր, որքան 2003-04 թվականին Ռոբերտ Քոչարյանը, կամ հիմա Սերժ Սարգսյանը:

Հնարավոր համարո՞ւմ եք իշխանափոխություն նույնքան թավշյա, խաղաղ ճանապարհով:
-Թավշյա հեղափոխության միջոցով հնարավոր համարում եմ իշխանափոխությունը: Բայց դրա համար պետք է ստեղծվեն նախապայմաններ, դրա համար պետք է պայքարը ղեկավարվի հեղափոխական ծրագրով, ինչը հիմա չկա, եւ պետք է ստեղծվի այնպիսի իրավիճակ, որ իշխանությունների համար անտանելի լինի իրենց կացությունը ՀՀ-ում եւ չկարողանան երկիրը, այդ դեպքում նրանք ստիպված կլինեն հրաժարական տալ եւ մենք կանցնենք նոր փուլի:

-Իսկ իշխանությունը ներսում այնքան լիբերալ է, որ հանդուրժի՞ նույնպիսի «հայտնի ուժերի» գոյությունը, որ իրեն ստիպեն հրաժարականի գնալ:

-Լիբերալությունը այստեղ կապ չունի, սա բնորոշ է ցանկացած բռնապետության. ներսում միշտ առաջանում են ճաքեր, որովհետեւ ղեկավարվում են ոչ թե համապետական շահով, այլ անձնական, եւ այդպիսի հակասություններ առաջանում են:

-1998 թվականին էլ էր բռնապետությո՞ւն, որ ներսում առաջացան ճաքեր:

-Ես չեմ կարող ասել, որ ամբողջովին բռնապետություն էր, բայց ինչպես տեսնում եք, նույնիսկ այդ դեպքում առաջացան ներքին ճաքեր:

Զրուցեց Դիանա Մարկոսյանը

Ա1+