Մայիսի 1-ին «Հայելի» ակումբում հայ-թուրքական արձանագրությունների վավերացման գործընթացի սառեցման թեմայով բանավիճում էին ԱԺ նախկին փոխնախագահ Կարապետ Ռուբինյանն ու ՀՀԿ-ից Ռաֆիկ Պետրոսյանը:
Վարող.-Բարև՛ ձեզ, շնորհակալություն, որ հրավերն ընդունեցիք, այսօր մեր հյուրերն են ՀՀԿ-ից Ռաֆիկ Պետրոսյանը և ԱԺ նախկին փոխնախագահ Կարապետ Ռուբինյանը: Իրավական տեսանկյունից քննարկելու ենք հայ-թուրքական արձանագրությունների վավերացման գործընթացի սառեցման հնարավոր հետվանքները: Խնդրեմ, պրն Պետրոսյան:
Ռ. Պետրոսյան.-Պարզ է, որ Թուրքիայի մեղքով հայ-թուրքական հարաբերությունների հաստատման, բարելավման կամ զարգացման, ինչպես գրված է արձանագրությունների մեջ, գործընթացը տեղի չունեցավ, ձախողվեց բանակցությունների առաջին փուլում: Սակայն, իմ կարծիքով, այդ փուլում կատարված գործողությունները և՛ ՀՀ-ի կողմից, ՀՀ նախագահի կողմից, և՛ նրա հետ առնչվող, դիվանագիտական հարաբերությունների ընթացքում նրա հետ շփվող մարդկանց, այդ թվում՝ գերտերությունների ներկայացուցիչների մասնակցությունն այդ փուլին որոշակի արդյունքներ տվեց: Այդ արդյունքներն, ըստ իս, կայանում են առաջին հերթին նրանում, որ այսպես կոչված՝ իրավական բազա ստեղծվեց հայ-թուրքական հարաբերությունների, եթե հետագայում Թուրքիան մտադրությունները փոխի և ցանկանա այդպիսիք հաստատել Հայաստանի հետ, մենք արդեն իսկ կունենանք որոշակի իրավական բազա՝ այդ արձանագրություններ, որոնց վրա հենվելով էլ, ինչպես հայտարարում են նաև թուրքերը, հետագայում կշարունակվի այդ գործընթացը: Բացի դրանից, այս գործընթացն ունեցավ նաև, իմ կարծիքով, ևս մի դրական հետևանք, որ Սփյուռքը և Հայաստանի հայությունը, փաստորեն, էլ ավելի միասնական դարձան, որովհետև Սփյուռքը համոզվեց, որ Հայաստանի և՛ իշխանությունը՝ ի դեմս նախագահի, և՛ ժողովուրդը նույն կերպ են մտածում իրենց խնդիրների, պրոբլեմների մասին, որոնք շուրջ 100 տարվա ընթացքում հետաքրքրում են նրանց: Եվ մենք էլ համոզվեցին, Հայաստանի հայությունը՝ ժողովուրդը, համոզվեց, որ Սփյուռքը մեզ հետ ունի նույն նպատակները, ձգտում է հայրենիքի հզորացմանը, բարգավաճմանը, և դրա ուղիներից մեկը գտնում է Թուրքիայի հետ իսկապես այսպես կոչված բարիդրացիական, իհարկե, դա մի քիչ դժվար է, բայց բարիդրացիական հարաբերություններ հաստատելու մեջ: Եվ սա կարևոր նշանակություն ունի հետագայում հայության միասնականացման համար, միևնույն մեխին խփելու համար, եթե կարելի է այդպես ասել: Եվ երրորդ դրականը, որ ես նկատում եմ, այն է, որ այս առնչությամբ այս գործընթացները հիմք հանդիսացան,որպեսզի ավելի աշխուժանա Ցեղասպանության մեր պահանջի քննարկումը միջազգային հանրության կողմից, որովհետև ամեն մի պետություն, ամեն մի հոդված, որ լույս էր տեսնում Ամերիկայում և այլ պետություններում, շոշափում էր նաև Թուրքիայի կողմից առաջ քաշվող այն հարցրեը, որ Արցախի հարցը կապում էին բարիդրացիական հարաբերություններ հաստատելու, սահմանի բացման հետ, և դրա հետ զուգահեռ խոսակցություն էր ընթանում Ցեղասպանության ճանաչման մասին, որովհետև մերոնք էլ անընդհատ հայտարարում էին, որ եթե Թուրքիան այդ հարցն է առաջ քաշում, մենք էլ կարող ենք առաջ քաշել Ցեղասպանության հարցը: Մի խոսքով, իմ կարծիքով դա բացասական հետևանքներ չունեցավ առանձնապես, բայց դրական հետևանքներ ունեցավ հետագա հարցերը լուծելու համար: Այդ վտանգները վերացնելու միտումն արդեն իսկ նկատվում է, որովհետև երեկ, թե առաջին օրը Թուրքիայի պառլամենտում՝ մեջլիսում, արդեն քննարկում էր տեղի ունենում իրենց նախագահի և վարչապետի մասնակցությամբ, ինչպես նաև զորքերի գլխավոր հրամանատարի, որոնք արդեն իսկ սկսել են քննարկել այն հարցը, թե սրանից հետո ի՞նչ անել, ի՞նչ հարաբերությունների մեջ մտնել Հայաստանի հետ, ինչպե՞ս շարունակել, պնդե՞ն իրենց կողմից առաջ քաշված նախապայմանները, թե՞ ոչ և այլն: Մի խոսքով, այս գործընթացն ունի այս դրական հետևանքները, որ, իմ կարծիքով, հաստա՛տ շարունակություն են ունենալու եթե ոչ այսօր, ապա վաղը կամ մեկ տարի հետո, գուցե և երկու տարի հետո անպայման արդյունքները երևալու են, որովհետև հնարավոր չէ, ես դա վաղուց եմ ասել, հարևանի հետ գտնվել հարյուրավոր տարիներ պատերազմի և թշնամության մեջ և ապրել՝ մեկուսացված արտաքին աշխարհից, որովհետև դա նապայման տեղի է ունենալու, նաև թուրքերն են աստիճանաբար համոզվելու… Այդ գործընթացը շարունակվում է. փաստ՝ հենց Ստամբուլի կենտրոնում կազմակերպված միջոցառումը՝ Ցեղասպանության հարցերի քննարկմանը նվիրված: Այդ գործընթացը տեղի էր ունենալու. ուշ-շուտ՝ մենք անպայման անդրադառնալու ենք այդ հարցին և սրա համար արդեն զրոյից, ոչնչից չենք սկսի, այլ կսկսենք այն արձանագրություններից, որոնք արդեն իսկ կազմված են և ստորագրված են երկու պետությունների կողմից, և հետագայում արդեն, նոր պայմանավորվածությունների համաձայն, Հայաստանը հնարավորություն ունի նոր վերապահումներ առաջ քաշել, իսկ այդ արձանագրությունները ստորագրելու ժամանակ, փաստորեն, կողմերը պայմանավորվել էին, որ վերապահումներ չեն լինելու, ինչ նշված է արձանագրությունների մեջ, դա էլ հաստատվելու է մեր պառլամենտի և նրանց մեջլիսի կողմից: Իսկ հիմա, քանի որ գործընթացը նոր է սկսվելու, արդեն իսկ մենք գիտենք, թե որտեղ է մեր թուլությունը, այդ արձանագրությունների մեջ ի՞նչ վտագներ կան, և ի՞նչ մենք պետք է անենք, որպեսզի այդ վտանգներն ի չիք դառնան, չեզոքանան: սա նույնպես դրական երևույթ է՝ բացասական հետևանքները վերացնելու համար:
Կ. Ռուբինյան.-Ես էլ դրականից սկսեմ, մի դրական բան տեսնում եմ այս ամենում, այն, որ մենք, որպես պետություն, անմիջական շփման մեջ Թուրքիայի հետ և որոշակի, թեկուզ և բացասական, բայց փորձ ձեռք բերեցինք մեր հարևան պետության հետ շփվելու, նրանց ցանկությունները, իղձերը հասկանալու առումով: Ցավոք սրտի, միայն սա կարող եմ ասել որպես դրական, որովհետև ընդդիմախոսիս ասած որևէ դրական փաստարկ չեմ ընդունում: Բայց սկսեմ նաև իրավական առումով, որ պրն Պետրոսյանը պարտավոր էր որպես բազմահմուտ իրավաբան հարցի հենց ներկայիս իրավիճակը ներկայացնել: Հարցի ներկայիս կարգավիճակը հետևյալն է, որ արձանագրությունների վավերացումը հանված չէ ո՛չ հայոց խորհրդարնի օրակարգից, ո՛չ Թուրքիայի խորհրդարանի օրակարգից: Ես Թուրքիայի խորհրդարանի կանոնադրությանը ծանոթ չեմ, իսկ որքան հիշում եմ Հայաստանի խորհրդարանի կանոնակարգը, ժամկետային առումով պարտավորություններ կան, և այս հարցին դեռ պիտի անդրադառնան, ժամկետ կա դրված, թե ինչքան կարող է մեծ օրակարգում մնալ հարցը: Սա իրավական վիճակն է: Փաստացի վիճակը, պիտի համաձայնվեմ, որ, ըստ էության, գործընթացը տապալված է, և շատ քիչ լավատեսություն կարող է լինել…
Վարող.-Դուք ասացիք՝ սառեցված է, բայց ավարտված չէ, դա չի նշանակում, որ տապալված չէ, այո՞…
Կ. Ռուբինյան.-Իրավական առումով ես ասացի, որ գործընքացն այս վիճակում է՝ երկու խորհրդարանների օրակարգում պահպանվում է հարցը…
Ռ. Պետրոսյան.-Ես էլ ասացի, որ փաստորեն, ձախողվեց փաստորեն…
Կ. Ռուբինյան.-Փաստացի գործերի ընթացքը ցույց է տալիս, որ շատ քիչ է հավանականությունը, որ այն կարող է երբևիցե վերսկսվել նույն շրջանակներում, նույն ձևաչափով: Ասվեց, որ դա ստեղծեց մեզ համար դրական բազա հետագայի համար: Իրականում ոչ մի դրական բան այստեղ ես չեմ տեսնում, որովհետև սահմանները բացելու և դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու շատ տրիվիալ, պարզ միջպետական հարաբերությունների մի երևույթի դիաց Հայաստանը գնաց ի սկզբանե անընդունելի և անհասկանալի զիջումների: Կրկնում եմ՝ ցանկացած երկու երկիր նույնիսկ ամենասուր վեճերի առկայության դեպքում, միևնույն է, որպես կանոն, ունենում են դիվանագիտական հարաբերություններր և ունենում են այն բոլոր բաները, որոնց հասնելու համար մեր հմուտ դիվանագետները, ղեկավարվելով Սերժ Սարգսյանի կողմից, խոստացան հայ-թուրքական պատմական ենթահանձնաժողով ստեղծել, որը պիտի քններ անցյալի բոլոր խնդիրները, բնականաբար, և այս ընթացքում 100 անգամ թուրքերն ասացին, որ, բնականաբար, մենք հասկանում ենք, որ Ցեղասպանության լինելության խնդիրը պիտի քննի այդ ենթահանձնաժողովը: նույն ձևով գնացին այն բանին, որ առանց որևէ սակարկության, ճիշտ է, բնական է, պետք է այդպիսի բան արվեր, բայց առանց որևէ սակարկության ճանաչել ներկայիս հայ-թուրքական սահմանը՝ էլի փոխարենը ոչ մի բան չունենալով և շատ քաջ իմանալով, որ այդ սահմանի ձևավորումը առնվազն շատ վիճարկելի պայմանագրերի, ռուս-թուրքական դավադրության հետ է կապված: Բազան բացասական է, և այն իսկապես շատ ցավալի է, և ամենավատ արդյունքներից մեկը հենց սա է, որ հայ-թուրքական նորսկսվող հարաբերություններում ստեղծվեց մի նախադեպ, ըստ որի՝ թուրքերը գիտեն, որ հայերը համաձայն են սակարկելու Ցեղասպանության խնդիրը, որ հայերը պատրաստ են ոչ մի բան դիմացը չպահանջելով՝ հենց այնպես ճանաչել Կարսի պայմանագիրը: Ես սա համարում եմ բացասական: Երկրորդը՝ Հայաստանի և Սփյուռքի միավորման մասին են խոսում, պրն Պետրոսյանն այստեղ օրիգինալ չէ, էլի են «Հանրապետական»-ից այսպիսի հայտարարություններ արվել, և սա ծիծաղելի է: Ի՞նչ միասնականության մասին է խոսքը, երբ Սերժ Սարգսյանի մեքենային բջջային հեռախոսներով էին հարվածում, հայհոյում էին վերջին հայհոյանքներով, և հանկարծ դա բերեց միասնականությա՞ն: Եթե ենթադրվում է, որ միասնականության բերվեց այն, որ Սերժ Սարգսյանի վերջին քայլերը եղել են որպես հետ ողորմյա՝ Վուդրո Վիլսոնի գերեզմանին ելույթը և, ենթադրենք, Դեր Զոր անապատ այցելելը և այնտեղ ելույթը, ապա դրանք հետնց հետ ողորմյա քայլեր են, դրանք դասեր են, որոնք քաղվեցին և իրավիճակի հետ համակերպվելու և դեմքը փրկելու փորձեր են: դա ամենևին չի նշանակում, որ Սփյուռքը որևէ մի հանգրվանում սկսեց ողջունել Սերժ Սարգսյանի ֆուտբոլային քաղաքականությունը: Ընդհակառակը, Սփյուռքը միակամորեն մերժեց այդ խայտառակ գործընթացը և հիմա էլ նույն դիրքորոշման մեջ է: Եվ ասյ առումով ոչ թե պետք է խոսել միասնականության մասին, այլ պետք է խոսել այն ցավալի հարվածի մասին, որը հասցրեց Սերժ Սարգսյանը Հայաստան-Սփյուռք հարաբերություններին:
Ռ. Պետրոսյան.-Յուրօրինակ մեկնաբանում էր, եթե կարելի է այդպես ասել, որովհետև ինչու՞ ես նախ չասացի հարաբերությունները սառեցնելու մասին, նախ՝ ոչ թե սառեցվել, այլ կասեցվել են դրանք իրավաբանորեն, իսկ կասեցումը որոշակի ժամկետ իր մեջ չի պարունակում, որովհետև միջազգային պայմանագրերի մասին օրենքում, որ լրացում կատարեց ԱԺ-ը, ուղղակի նշված է հանրապետության նախագահի իրավունքը՝ կասեցնելու կամ չեղյալ հայտարարելու այս կամ այն պայմանագիրը կամ արձանագրությունը և այլն:
Կ. Ռուբինյան.-Բայց պայմանագիրն ուժի մեջ չի մտել:
Ռ. Պետրոսյան.-Չի մտել, ստորագրված է, և այդ գործընթացն է կասեցվել, ոչ թե չեղյալ է հայտարարվել, այլ ընդամենը կասեցվել է:
Կ. Ռուբինյան.-Ո՞ր գործընթացը:
Ռ. Պետրոսյան.-Վավերացման գործընթացն ԱԺ-ում կասեցվել է, դրա համար ժամկետ սահմանված չէ, և այն օրակարգից դուրս գալ չի կարող, ինչքան ուզի, կտևի, մինչև վերականգնվի այդ գործընթացը, նորից ԱԺ-ում վավերացման հարցը նախագահի միջնորդությամբ քննարկվի:
Կ. Ռուբինյան.-Մեծ օրակարգ մտած հարցը ժամկետ չունի՞:
Ռ. Պետրոսյան.-Եվ մեծ օրակարգում է մնում… Մենք ականատես ենք, օրինակ, պրն Վիկտոր Դալլաքյանն օրինագծեր ունի, 6 տարի առաջ ներկայացրել է և մինչև այսօր մնում են մեծ օրակարգում…
Կ. Ռուբինյան.-Եվ պարբերաբար ԱԺ-ն անդրադառնում է դրանց…
Ռ. Պետրոսյան.-Դա հետաձգվում է, և հաջորդ գումարմանը նա նորից պնդում է իր պահանջ, այնպես որ՝ այստեղ էլ ընդհանրապես ժամկետ սահմանված չէ, և կասեցված է պրոցեսն ու մեծ օրակարգում կմնա այնքան ժամանակ, որովհետև այդ ակտով ժամկետ սահմանված չէ, ինչքան որ պետք լինի նորից վերսկսելու համար: Մնացած հարցրեը, որոնց մասին խոսեց իմ գործընկերը, շատ ծեծված հարցրե են, թե մենք տուժեցինք, որովհետև Ցեղասպանության հարցը դրեցինք վտանգի տակ և այլն: Առաջին օրից մինչև այսօր կարո՞ղ եք ցույց տալ որևէ մի ԶԼՄ, մի թերթ, որտեղ գրված լինի, որ հանրապետութնա ղեկավարությունը Ցեղասպանության հարցը դնում է հարցականի տակ:
Կ. Ռուբինյան.-Այո, կարող եմ:
Ռ. Պետրոսյան.-Ընդհակառակը, անընդհատ ընդգծվում է, որ Ցեղասպանության հարցը լուծված է մեկընդմիշտ, մենք այդ հարցին չենք անդրադառնալու, և այդ պատմական հանձնաժողովը կոչված է ոչ թե քննարկելու այն հարցը, թե Ցեղասպանություն տեղի է ունեցել, թե ոչ, այլ կոչված է Ցեղասպանության հետևանքների վերացման հարցերը քննարկելու: Բնական է՝ այդ ընթացքում կպարզվի, վճիռ կկայացվի, թե ո՛վ է եղել մեղավոր, ինչպե՞ս են տեղի ունեցել դեպքերը…
Կ. Ռուբինյան.-Դրանք բոլորը բարի ցանկությունների ոլորտից են:
Ռ. Պետրոսյան.-Ձեր ասածներն էլ ոչ բարի ցանկությունների ոլորտից են:
Կ. Ռուբինյան.-Թշնամի՞ եմ, ի՞նչ եմ ձեզ:
Ռ. Պետրոսյան.-Մեզ չէ, ոչ էլ…
Կ. Ռուբինյան.-Երկրին…
Ռ. Պետրոսյան.-Մենք ասում ենք, որ չկա մի հայ, որը Ցեղասպանության հարցը կասկածի տակ դնի, այդ թվում և՛ Դուք, և՛ մենք, բոլորս…
Կ. Ռուբինյան.-Ես ուզում եմ, պրն Պետրոսյան, հիշեցնել Ձեզ, որ այս դիվանագիտությունը սկիզբ առավ Սերժ Սարգսյանի մոսկովյան այցից հետո, երբ հենց Մոսկվայում նա իր համաձայնությունը հայտնեց պատմաբանների հանձնաժողովի ստեղծման: Հիշու՞մ եք դա:
Վարող.-Մենք ի՞նչ ունենք վախենալու պատմաբանների հանձնաժողովից:
Ռ. Պետրոսյան.-Ոչ մի բան:
Կ. Ռուբինյան.-Հանձնաժողովի ստեղծումով մենք կասկածի տակ ենք դնում Ցեղասպանության եղելությունը, որովհետև եթե ինչ-որ բան պիտի քննենք, այս պահին որ սկսում ենք քննումը, այդ պահին կարող է ելքը լինել քննարկման՝ եղել է կամ չի եղել…
Վարող.-Արխիվները, որոնք փակ էին, հիմա մեր առաջ բացվում են, ի՞նչ վատ է:
Կ. Ռուբինյան.-Այսինքն՝ Դուք է՞լ եք գտնում, որ Սերժ Սարգսյանը գնաց…
Վարող.-Այո, եթե արխիվները պիտի բացվեն, և այստեղից մասնագետներ գնան, շատ լավ է:
Կ. Ռուբինյան.-Իսկ ո՞վ ասաց, որ արխիվները փակ են, ո՞ր օրենքով են Հայաստանի արխիվները փակել:
Վարող.-Հայաստանի չէ, Թուրքիայի:
Կ. Ռուբինյան.-Այսինքն՝ մենք պահանջում ենք, որ թուրքերն արխիվները բացե՞ն: Բայց ես չավարտեցի, ուրեմն՝ Մոսկվայում սկսվեց ամեն ինչ նրանից, որ Սրեժ Սարգսյանը համաձայնություն հայտնեց պատմաբանների հանձնաժողովվ ստեղծել: Հիմա արդեն՝ 1.5 տարի հետո, ՍերԺ Սարգսյանն ասում է, որ մենք կասկածի տակ դա երբեք չենք դնում, որովհետև պրոցեսները բերեցին դրան: Ի սկզբանե ոչ մի այդպիսի հայտարարություն չի եղել, և Թուրքիան ասում է, որ ի սկզբանե պայմանավորվել են, որ այդ հանձնաժողովը քննի Ցեղասպանության լինելիության հարցը:
Ռ. Պետրոսյան.-Նախ ասեմ, որ Սերժ Սարգսյանը չի խոստացել պատմաբանների հանձնաժողով ստեղծել, դա նախ և առաջ ոչ թե հանձնաժողով, այլ ենթահանձնաժողով պետք է լինի՝ միջկառավարական պատվիրակությունների…
Կ. Ռուբինյան.-Պրն պետրոսյան…
Ռ. Պետրոսյան.-Արդյունքում պետք է ստեղծվի այդպիսի ենթահանձնաժողով, սրանք իրար հետ չշփոթենք: Երկրորդ՝ Սերժ Սարգսյանը ոչ թե Մոսկվայում խոստացավ, Դուք որտեղի՞ց գիտեք, որ խոստացավ: Նա ընդամենը մի հայտարարություն արեց, որ ինքը հայ-թուրքական հարաբերությունները կարգավորելու համար պատրաստ է հրավիրել Գյուլին, որ նա գա ֆուտբոլը դիտելու, և այդտեղից էլ սկսվեց դիվանագիտությունը: Շատ հնարավոր է, որ ներքին կուլիսներում, նաև, իհարկե, Ռուսաստանի Դաշնության նախագահը կամ երբ մեր դիվանագետները լինում են Ամերիկայում՝ Ամերիկայի նախագահը, մյուսները նույնպես միջնորդած լինեն այդ ուղղությամբ, որպեսզի հայ-թուրքական հարաբերությունները կարգավորվեն: Բայց նա ոչ թե այնտեղ խոստացավ, այլ հայտարարեց, որ ինքը պատրաստ է (և այսօր էլ չի հրաժարվում դրանից) այնպիսի քայլեր ձեռնարկել, որոնք կհանգեցնեն հայ-թուրքական հարաբերություններիկարգավորմանը:
Վարող.-Լավ, հայտարարությունների ժամանակ «Դաշնակցությունը, ի դեմս Վահան Հովհաննիսյանի, նորից պահանջեց արտգործնախարարի հրաժարականը: պա՞րզ է ձեզ համար այս պահանջը, հասկանալի է, թե՞ անհասկանալի:
Կ. Ռուբինյան.-Հասկանալի է, բայց անընդունելի է: Հերթական անգամ ցավող գլխից հարցը տեղափոխվում է անցավ գլխին: Էդվարդ Նալբանդյանը սովորական մի ֆունկցիոներ է՝ վերջին ժամանակներս ուղղակի նախարարի կարգավիճակով, բնականաբար, բոլորին էլ հայտնի է, այդ թվում նաև «Դաշնակցության» ղեկավարներին էլ հայտնի է, որ նա որևէ ինքնուրույն քայլ ոչ ունակ է անելու, ոչ էլ իրավունք ունի: Այսինքն՝ ամբողջ այս քաղաքականության պատասխանատուն հայտնի է՝ Սերժ Սարգսյանն է: Եվ պահանջել ԷԹդվարդ Նալբանդյանի հրաժարականը Սերժ Սարգսյանի հրաժարականի փոխարեն՝ փարիսեցիություն է:
Ռ. Պետրոսյան.-Այս հարցում ես գրեթե համաձայն եմ պրն Ռուբինյանի հետ, որովհետև մեր Սահմանադրության համաձայն՝ արտաքին քաղաքականության հարցեըը և արտաքին քաղաքականությունը ղեկավարում է հանրապետության նախագահը: Եվ իսկապես արտաքին գործերի նախարարը չի կարող ինքնուրույն, առանց հանրապետության նախագահի հետ համաձայնեցնելու, առանց կառավարության հետ համագործակցելու, որովհետև արտաքին քաղաքականությունը նախագահն իրականացնում է՝ կառավարության հետ միասին մշակելով այդ քաղաքականությունը, նա չէր կարող ինքնուրույն այդ գլոբալ հարցերը լուծել և նա անպայման հանրապետության նախագահի համաձայնությամբ է այդ բոլորը կատարել, և այդ տեսակետից, իսկապես, արտգործնախարարին պաշտոնից ազատելու, հանելու այդ պահանջը ես նույնպես գտնում եմ, որ սխալ է:
«Tert.am».-Սխալ է, այսինքն՝ պիտի նախագահի՞նը պահանջեին:
Ռ. Պետրոսյան.-Մենք չենք ասում՝ նախագահինը պահանջեն, ասում ենք՝ արտգործնախարարին հետ կանչելու, պաշտոնից, աշխատանքից ազատելու՝ «Դաշնակցության» պահանջն օրինական չէ, սխալ է:
«News.am».-Ես ուզում էի անդրադառնալ Մոսկվայի ելույթին. ասացիք, որ Սերժ Սարգսյանն այդպիսի բան չի ասել: Սերժ Սարգսյանը բառացիորեն ասել է հետևյալը, որ Թուրքիան առաջարկել է Հայաստանին ստեղծել կոմիսիա…
Ռ. Պետրոսյան.-Միջկառավարական…
«News.am».-Միջկառավարական չէ, որը կքննարկի ցանկացած հարց, անգամ ամենահայտնի հարցերը Ցեղասպանության վերաբերյալ:
Ռ. Պետրոսյան.-Մեծ ու փոքր հարցերը մենք պետք է իրարից զանազանենք: Եթե ասում է կոմիսիա՝ հանձնաժողով, Սերժ Սարգսյանը նկատի ունեցել միջկառավարական հանձնաժողով, որն ունենալու է բազմաթիվ ենթահանձնաժողովներ: Եվ Սերժ Սարգսյանը չի ժխտել, որ մի ենթահանձնաժողովն էլ լինելու է պատմական հարցերը քննարկող, բայց երբեք չի ասել, որ Ցեղասպանության հարցը քննարկվելու է:
«News.am».-Ցեղասպանության հետ կապված ցանկացած, անգամ ամենահայտնի…
Ռ. Պետրոսյան.-Ցեղասպանության հետևանքները վերացնելու համար…
Կ. Ռուբինյան.-Պրն Պետրոսյանի մոտ չի տպավորվել…
Արսեն Դումանյան, «ԱԼՄ».-Ես մի հարց եմ ուզում ուղղել երկու բանախոսներին՝ 2009 թ., եբ նախ նախաստորագրվեցին, հետո ստորագրվեցին արձանագրությունները, մի պահ կար, երբ բոլոր փորձագետներն ասում էին, որ Օբաման շատ մոտ է Ցեղասպանություն բառն արտաբերելուն, այսինքն՝ գենոցիդ բառը: Եվ հետագայում, նախաստորագրվեցին, հետո նաև ստորագրվեցին արձանագրությունները, նա չարեց դա՝ պարզաբանելով, որ հարցն ընթացքի մեջ է: Այսօր անցել է մեկ տարի կամ մի քիչ ավել, հարցը ձախողվեց, սակայն Օբաման այդպես էլ ցեղասպանություն բառը չարտասանեց՝ անգամ մեկ տարի հետո, երբ գործընթացն արդեն տապալված է: Դուք չե՞ք կարծում, որ սա լուրջ բացթողում է մեր դիվանագիտության համար:
Կ. Ռուբինյան.-Ես կարծում եմ, որ նույնիսկ մեր դիվանագիտության լուրջ ձեռքբերումների դեպքում, այնուամենայնիվ, դա չէր արտասանվի հայտնի պատճառներով, բոլորդ գիտեք, դրան չանդրադառնամ, բայց որ դա պատեհ առիթ տվեց մեկ տարի առաջ չարտասանելու այդ բառը, ակնհայտ է, չնայած այս տարի էլ տեսանք, որ այդ պատեհ առիթը չկա, և էլի չարտասանեց: Պարզապես գերտերությունները երբ իրենց անհրաժեշտ է, օգտագրծում են ինչո-ր սխալներ, որոնք թույլ են տալիս պարտնյորները, եթե սխալները չեն թույլ տրվել, ապա կոպտորեն անտեսում են նա և այդ հանգամանքը: Ես այդ կարծիքին եմ, իսկ հիմա, անդրադառնալով դրականին, մի դրական հանգամանք էլ պիտի շեշտեմ, բայց այս անգամ ոչ թե ՀՀ-ի համար դրական հանգամանք, այլ ՀՀ քաղաքացի Սերժ Սարգսյանի համար դրական հանգամանք, այն է՝ նույն Օբամայի հետ շփումները, Սարկոզիի, այսինքն՝ միջազգային քաղաքականության բարձր ոլորտներում հայտնվելը հայ-թուրքական գործընթացում պետք է, անշուշտ, դրական ձեռքբերում համարել Հայաստանի ապօրինի նախագահ Սերժ Սարգսյանի համար: ՀՀ-ը, ինչպես ես ասացի նախորդ ելույթում, որ ևէ դրական բան չշահեց, իսկ Սերժ Սարգսյանն ահագին դրական ձեռքբերումներ ունեցավ դրա արդյունքում:
Ռ. Պետրոսյան.-Մեզ մոտ՝ հայերիս մոտ, Ցեղասպանություն և Մեծ եղեռն հասկացությունները նույնական են: Օբաման արտասանել է Մեծ եղեռնը և մի քանի անգամ, չի արտասանել գենոցիդ բառը, որը միջազգային իրավունքի տեսակետից համարվում է դատապարտելի՝ որպես մարդկության դեմ ուղղված ամենածանր հանցագործություններից եմկը: Այդ բառը չի արտասանել, բայց գենոցիդը նույն մեծ եղեռնն է: Ինչու՞ չի արտասնում, իսկապես նա սերտ տնտեսական, ռազմական, քաղաքական կապերով կապված է Թուրքիայի հետ և չի ուզում վնասել իր ազգային շահերին: Մեղադրում են նրան հայ ընտրողները, բայց նա իր երկրի շահերից ելնելով՝ ուղղակի գենոցիդ բառը չի արտասանում, որովհետև դա միջազգային բառ է, և այդ բառն արտաբերելուց հետո պետք է օգտագործվեն գենոցիդի միջազգային իրավական հետևանքները վերացնելու հարցրեը, այսինքն՝ հողատիրություն, հողի պահանջ, վնասների հատուցման պահանջ և այլ պահանջներ պետք է հայերն առաջադրեն: Եվ դրան զուգահեռ Օբաման գտնում է, որ քանի որ սկսված են հայ-թուրքական հարաբերությունները, հնարավոր է, որ դրանք դրական արդյունք տան երկու ժողովուրդներին, պետություններին հաշտեցնելու հարցում, և դա էլ ինչ-որ դեր խաղում է, որովհետև չի արտասանում, բայց առաջինը, բնական է, իր ազգային, պետական շահերն են, որ նա այդ բառը չի արտահայտում: Այսօր չի արտահայտում, բայկց,ինչես տեսաք, Ամերիկայի արտաքին հարաբերություների սենատի հանձնաժողովն ընդունեց ցեղասպանության բանաձը, շատ հավանական է, որ հաջողեցնեն մեր հայ գործիչներն այնտեղ համահայկական համագումար և այլն, որ այդ հարցը մտնի նաև կոնգրեսի օրակարգ՝ երկու պալատների, և այնտեղ նույնպես Ցեղասպանության հարցը քննարկվիԼ Այնպիսի վիճակ է ստեղծվել, այնպիսի հանրային կարծիք ոչ միայն Ամերիկայում, այլև նույնիսկ Անգլիայում, այսօր նաև Իսրայելում և այլ պետություններում, որ բոլորն արդեն իսկ ձեռնամուխ են եղել այդ հարցի քննարկմանը: Եվ հնարավոր է, որ ամերիկյան կոնգրեսի ընդունելուց հետո արդեն Ամերիկայի նախագահն անելիք չունենա, որովհետև եթե կոնգրեսն ընդունեց, դրանով հարցը վերջանում է, ինչպես Շվեդիայում եղավ:
Արսեն Դումանյան, «ԱԼՄ».-Երբ սկսվեց հայ-թուրքական հարաբերությունների հաշտեցման, նախաստորագրության, հետո ստորագրության գործընթացը, շատ արտասահմանյան ու թուրքական քաղաքական գործիչներ հայտնում են իրենց կարծիքն այն առումով, որ այնուհանդերձ Թուրքիան չի գնա Ադրբեջանին հակառակ և չի վավերացնի, ինչը և եղավ: Դուք չե՞ք կարծում, որ խոսել այսօր հայ-թուրքական գործընթացի ապագայի մասին անիմաստ է, որովհետև Թուրքիան, միևնույն է, չի վավերացնի:
Ռ. Պետրոսյան.-Անձամբ ես Ձեր ասած ձևով կկարծեի, եթե մեծ տերությությունները, որոնք լուծում են աշխարհի հարցերը, չթաքցնենք՝ Հայաստանն աշխարհի գլոբալ հարցրեը լուծելու հարցում առանձնապես կշիռ չունի, բայց բոլոր մեծ տերությունները՝ և՛ Ամերիկան, և՛ Ռուսաստանը, և՛ Ֆրանսիան, և՛ Գերմանիան շատ դեպքերում համաձայն են մեր տեսակետների հետ, այսինքն՝ հավասար պայմաններում, առանց նախապայմանների սահմանները բացելու, հայ-թուրքական հարաբերություններ հաստատելու կողմնակից են և ձգտում են հասնել դրան, այն էլ ոչ թե մեր շահերից ելնելով, այլ հենց իրենց շահերից, որպեսզի Անդրկովկասում նույնպես խաղաղություն լինի, որովհետև ամեն մի փոքր, թե մեծ պատերազմ հղի է մեծ վտանգներով, և նրանց նույնպես վտանգ է սպառնում: Եվ նրանք, իրենց տնտեսական զարգացման շահերից ելնելով, իրենց տնտեսական ծրագրերի իրականացման նպատակով, փաստորեն, այսօր Հայաստանի հետ համամիտ են և նպաստում են այդ պրոցեսի զարգացմանը: Դրա համար ես չեմ հավատում, որ Թուրքիան կարողանան ընդհանրապես ձեռքերը լվանալ և մի կողմ քաշվել: Թուրքիային անընդհատ դնելու են ճնշման տակ, ինչպես այսօր է, այնպես էլ վաղը-մյուս օրը կարող է ավելի ուժեղանակ մեծ պետությունների կողմից, որ նա ոչ թե Ցեղասպանությունը ճանաչի, այլ սահմանները բացի և նորմալ հարաբերություններ հաստատի Հայաստանի հետ:
Կ. Ռուբինյան.-Անիմաստ էր այն առումով, որ, ըստ էության, Հայաստանը ներքաշվել է մի պրոցեսի մեջ, որտեղ ինքն իր խաղը չէր տանում, դա ակնհայտ էր ի սկզբանե: Ես ուզում եմ հիշեցնել ձեզ ենթադրեն՝ ստորագրության նախապատմությունը, տիկին Քլինթոնի խառնվելը, Ռուսաստանի արտգործնախարարի հայտնի երկտողը, և մինչև վերջը գործընթացի, երբ Սերժ Սարգսյանը չթաքցրեց, որ գործընթացը չի դադարեցվում, ընդամենը երեք նախագահների թախանձանքին, խնդրանքին ընդառաջ գնալ…
Ռ. Պետրոսյան.-Հորդորներին…
Կ. Ռուբինյան.-Այո, բայց քաղաքականության մեջ սեփական խաղով մտնելն անիմաստ չէ երբեք, այլ խնդիրը հենց այդտեղ է, որ Հայաստանի հիմնական հարցն այս պահից ոչ թե այն է, որ, ենթադրենք, ԱՄՆ-ը կամ Իսրայելը կճանաչեն, չեն ճանաչի Ցեղասպանությունը, մեր հիմնական խնդիրն այսօր՝ դառնալ երկիր, որն իր ուժերի վրա հիմնվելով կկարողնանա արտաքին քաղաքականություն վարել: Ինչպե՞ս են դառնում այդպիսի երկիր, երբ կառուցում են նորմալ պետական ինստիտուտներ, երբ քաղաքացիական հասարակություն է, երբ ազատություն է, ժողովրդավարություն է: Ցավոք սրտի, վերջին տարիներին մենք հակառակն ենք անում, մենք այդ բոլորը քանդում ենք և նստած նայում ենք, սպասում ենք՝ ԱՄՆ-ն ի՛նչ կասի, Ռուսաստա՞նն ինչ կասի կամ այն մեկն ինչ կասի: Մենք պետք է մեր խոսքն ասելու ուժ ձեռք բերենք, որը չենք անում:
Արսեն Դումանյան, «ԱԼՄ».-Փաստորեն, Դուք է՞լ եք կարծում, որ այս գործընթացը հիմնականում տանում էին գերտերությունները և ոչ Հայաստանը:
Կ. Ռուբինյան.-Իհա՛րկե:
Ռ. Պետրոսյան.-Մի փոքր, շատ փոքր առարկություն՝ եթե այդպես լիներ, մենք մեր խաղը խաղալիս չլինեինք, այլ ուրիշների թելադրանքը կատարեինք, չէր լինի մեր Սահմանադրական դատարանի որոշումը, որը շատ մեծ պարզություն մտցրեց բոլոր հարցերի մեջ՝ և՛ սահմանների հարցում, և՛ Ցեղասպանության հարցում, և՛ մնացած այն բոլոր հարցերում, որոնց մասին ընդդիմությունն ասում է, թե Հայաստանը տանուլ է տալիս, Արցախը տանուլ է տալիս և այլն:
Կ. Ռուբինյան.-Պարզություն մտցրեց ու՞մ համար:
Ռ. Պետրոսյան.-Պարզություն մտցրեց Հայաստանի պետության և հայ ժողովրդի համար, որը պարտադիր է մեզնից յուրաքանչյուրի համար, այսինքն՝ մենք ոչ մի պետության թելադրանքը չենք կատարի, եթե դա հարվածի մեր ազգային շահերին՝ Ցեղասպանությանը և մյուս հարցերին:
Կ. Ռուբինյան.-Սահմանադրական դատարանի վճիռը ներքին օգտագործման մի բան էր՝ ինչ-որ ձևով դեմքը փրկելու առումով:
Ռ. Պետրոսյան.-Ներսի մարդիկ դրսի հետ հարաբերվելիս պարտավոր են հաշվի առնել Սահմանադրական դատարանի…
Կ. Ռուբինյան.-Ոչ մի նշանակություն դա չուներ, եթե ստորագրվել և հաստատվել են այս արձանագրությունները, Սահմանադրականը զուտ լիրիկական մի շեղում է…
Ռ. Պետրոսյան.-Չէ, չէ…
«Aysor.am».-Առաջին հարցս վերաբերում է ռուսական բազաներին: Վերջերս «Հանրապետություն» կուսակցության քաղխորհրդի անդամներից Սուրեն Սուրենյանցը հայտարարեց, որ Հայաստանը, որպեսզի լրիվ անկախ, լիիրավ հանրապետություն դառնա, պետք է բարձրացնի բազաների՝ այստեղ գտնվելու նպատակահարմարության հարցը: Դուք ի՞նչ տեսակետ ունեք այս հարցի շուրջ: Սա առաջինը, և երկրորդ հարցը՝ ինչպե՞ս կգնահատեք մեր կառավարության աշխատանքը Վրաստանի կառավարության հետ վիճելի հարցերի շուրջ, մասնավորապես՝ եկեղեցիների, ջավախահայության խնդիրների և այլն: Մեզ մոտ ստեղծված է Սփյուռքի նախարարություն, որը պետք է այդ հարցերով զբաղվի, արդյոք այն լիարժե՞ք է աշխատում, որ բոլոր խնդիրները լուծվեն:
Ռ. Պետրոսյան.-Սփյուռքի նախարարությունը, փաստորեն, նոր է սկսել գործել, դեռ մի տարին չի լրացել, և նա ունի գործողությունների մեծ ծրագիր, ես հատկապես մոտ լինելով Հրանուշ Հակոբյանին, որի հետ նուն հանձնաժողովում եմ աշխատել ԱԺ-ում, միշտ զրուցում ենք այդ հարցերի շուրջ, ունի մեծ ծրագրեր, այդ թվում՝ նաև Վրաստանի հետ՝ մեր եկեղեցիների և վրացական կառավարության հարաբերությունները կարգավորելու հարցերի շուրջ: Եվ արդե իսկ սկսված են բանակցությունները, և երբ Սաակաշվիլիի հետ պրն Սերժ Սարգսյանը հանդիպումներ է ունեցել, դրանից հետո որոշ բաներ փոխվել են Վրաստանում. Թիֆլիսում արդեն իսկ մեկ եկեղեցի վերանորոգել են, երկրորդը խոստացել են և ստեղծել են խումբ, որը մշակում է ճարտարապետական վերականգնման հնարավոր տարբերակները և այլն: Այն օրն էլ նորից հաղորդում կար, որ Վրաստանում մեր կաթողիկոսն ու Վրաստանի հոգևոր հարը բանակցում են հայ եկեղեցու թեմի իրավունքները ճանաչելու վերաբերյալ, և ուշ թե շուտ դա լինելու է: Վրաստանի հետ այդքան դժվար չէ լուծել հարցրեը, ուղղակի պետությունն այնքան խնդիրներ ու հոգսեր ունի, որ դա առաջին պլանում չէ այսօր, բայց անում է և անելու է, և այդ հարաբերությունները կարգավորվելու են: Ինչ վերչաբերում է Ձեր առաջին հարցին, ես Ձեզ փոքրիկ օրինակ բերեմ. երբ ռուս զորքը հեռացել էր Հայաստանից, Թուրքիան բերել էր, երբ մենք գնացինք սահման, ես գնացել եմ մի մեծ խմբի հետ, և տանկը կանգնեցրել էր կամուրջի կարմիր գծի վրա, այսինքն՝ արդեն իսկ մտնում էր Հայաստան, բան չթր մնացել: Դա Հայաստանի անկախանալուց անմիջապես հետո էր…
Կ. Ռուբինյան.-Ռուս զորքը ե՞րբ է դուրս եկել Հայաստանից:
Ռ. Պետրոսյան.-Ռուս զորքերի մեծ մասը գնաց, ուկրաինացի մի քանի զինվորներ մնացին մեր սահմանի վրա, և ռուսները չկային արդեն: Եվ Թուրքիան այնքան էր լկտիացել, որ տանկը բերել կանգնեցրել էր կարմիր գծի վրա: Դա նշանակում է, որ եթե ռուսից նա չվախենա՝ այդ հզոր պետությունից, հզոր զենք ունեցող հզոր երկրից, նա Հայաստանի նկատմամբ իր քաղաքականությունը կշարունակի՝ գենոցիդի քաղաքականությունը, ինչպես որ պրն Ռուբինյանն է այսօր ասում, որ Թուրքիան հետ չի կանգնելու իր նպատակներից և անընդհատ ձգտելու է դա անել: Եվ բացի դրանից, մի ուրիշ օրինակ եմ բերում, գնացել էինք Արաքսի ափը, սպաները հրավիրել էին, ես իրավաբանական ֆակուլտետի դեկան էի, երբ ոտքներս դրեցինք Արաքսի մեջ, այն կողմից քուրդ թե թուրք եկան մի քանի հոգի և սկսեցին այլանդակ հայհոյանքներ տեղալ մեր հասցեին և այլն: Մենք, իհարկե, պատասխանեցինք, որովհետև գիտեինք, որ ռուսները մեր հետևն են, նրանք մեր կողքին չէին, միայն հայերով էինք այդտեղ ոտքներս դրել գետի մեջ: հենց որ ռուս սպան եկավ, անմիջապես այնտեղ թուրքն ասաց, և ես թուրքերեն չգիտեմ ընդհանրապես, ասաց՝ ռուս գյալդի, ու թողեցին փախան: դա նշանակում է, որ թուրքն այնքան է կերել Ռուսաստանից և ռուս զորքից, որ նրանից է վախենում, իսկ Հայաստանը, որպես փոքր պետություն, միայնակ չի կարող ապահովել իր անվտանգությունը, այդ թվում և սահմաններում, և ռուսական բազայի առկայությունն այսօր էլ, և գուցե ընդմիշտ անհրաժեշտություն է և պետք է լինի Հայաստանում: Եվ այն ժամանակ, որ սկսեցին ռուս սպաներին ծեծել, տներից դուրս հանել և այլն, և նրանք թողեցին գնացին, սա ի վնաս հայ ժողովրդի էր:
«Aysor.am».-Բայց հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթաց միտված չէ, որպեսզի ռուսական զորքերը դուրս գան, որովհետև այդպիսի կարծիք հնչում է արդեն:
Ռ. Պետրոսյան.-Երբ Թուրքիան կմտնի Եվրամիության մեջ, երբ հայերը կզգան, որ այլևս որևէ վտանգ չկա գենոցիդի ենթարկվելու և Թուրքիայի կողմից հարձակման ենթարկվելու, կարող են գալ ժամանակներ, սկսեն առևտրատնտեսական հարաբերությունների զարգացում և այլն, երկու ժողովուրդների հարաբերություններն էլ այնպիսին լինեն, որ արդեն չլինի ռուսների կարիքը, այն ժամանակ կարող են ռազմական բազաները…
«Tert.am».-Պրն Ռուբինյան, Դուք էլ անդրադարձեք այս հարցին, խնդրում եմ:
Կ. Ռուբինյան.-Ես բազմաթիվ պետությունների անուններ կարող եմ տալ, որոնք ինքնիշխան, ազատ պետություններ են, բայց իրենց տարածքում այլ պետության բազաները հանդուրժում են: Դա չափանիշ չէ պետության անկախության, բայց, ինչ խոսք, որպես գործոն ունի և՛ դրական, և՛ բացասական ազդեցություններ, մանավանդ Ռուսաստանի պես մի պետություն, որը նախկին կայսրություն է և հիմա էլ չի թաքցնում իր կայսերապաշտական միտումները, ռազմական բազայի առկայությունը ևս մեկ լծակ է Հայաստանի իշխանությունների վրա: Փոքր պետություն լինելով՝ վտանգված ենք, թե ոչ, վտանգված ենք այնքան ժամանակ, քանի դեռ կարգավորված չեն հարաբերությունները: Ես ձեզ ուզում եմ հիշեցնել, որ Վրաստանն էլ փոքր պետություն է, բայց առանց Ռուսաստանի բազայի էլ առայժմ դեռ հարձակման չի ենթարկվել Թուրքիայի կողմից: Եթե հարաբերությունները նորմալ են, ժամանակակից աշխարհում շատ դժվար է պատկերացնել, որ այդպիսիս դեպք կպատահի: Ինչ խոսք, արևմտյան տերությունները դրդում էին Թուրքիային և Հայաստանին կարգավորելու իրենց հարաբերությունները՝ նաև դա մտքում ունենալով, որպեսզի Ռուսաստանի ազդեցությունը Հարավային կովկասում նվազի, և, ի վերջո, Հայաստանը շանս ունենա դուրս պրծնելու Ռուսաստանի բարեկամական ճիրաններից: Ինչ վերաբերում է երկրորդ հարցին՝ կապված Վրաստանի հետ, դուք գիտեք, որ կան և՛ օբյեկտիվ, և՛սուբյեկտիվ պատճառներմ որ Հայաստանի իշխանությունները չեն սրում, ամբողջ սրությամբ չեն դնում այն հարցերը, որոնք արդարացի են ոչ միայն մեր՝ հայ ժողովրդի շահերի տեսանկյունից, այլև միջազգային տեսակետից: Բազմաթիվ միջազգային համաձայնագրեր և կոնվենցիաներ կան, որոնք մասնավորապես պահպանում են ազգային փոքրամասնությունների շահերը: Ցավոք սրտի, Վրաստանի իշխանություններն էլ, օգտվելով մեր այսպիսի ծանր վիճակից, անհեռատեսորեն ուշադրություն չեն դարձնում այդ խնդիրների…
Ռ. Պետրոսյան.-Մեր աշխարհաքաղաքական դիրքն է այդպես…
Կ. Ռուբինյան.-Դա շահավետ կլինի և’ իրենց, և’ մեզ համար, որովհետև մեր երկու բարեկամական ժողովուրդներին և պետություններին ամենևին ձեռնտու չէ վատ հարաբերություններ ունենալը:
«Ազատություն».-Պրն Պետրոսյան, Դուք, ինչպես ասացիք, եղել եք իրավաբանական ֆակուլտետի դեկան, միևնույն ժամանակ իշխող քաղաքական կուսակցության ներկայացուցիչ եք, երկու հարց՝ առաջինը խնդրում եմ Ձեր գնահատականը տալ՝ Չարենցավանում հայտնի դեպքի հետ կապված՝ Խալաֆյանի: Եվ երկրորդը՝ հիմա արծարծվում է ոստիկանապետի հրաժարականի հարցը. Դուք, որպես իշխող քաղաքական կուսակցության ներկայացուցիչ, ի՞նչ եք մտածում այդ հարցի հետ կապված:
Ռ. Պետրոսյան.-Նախ՝ գնահատականը խիստ բացասական է, պարզ է, որովհետ հիմա արծարծվում է ոստիկանապետի հրաժարականի հարցը տարիներ շարունակ՝ և՛ մինչև Հայաստանի անկախացումը, և՛ դրանից հետո, այս 16-17 տարիների ընթացքում անընդհատ խոսվում է ոստիկանական մարմինների, այն ժամանակ՝ միլիցիայի կողմից մարդկանց իրավունքները ոտնահարելու, նրանց ծեծելու միջոցով ցուցմունքներ կորզելու և այլնի մասին, որը խոշտանգումների վերաբերյալ միջազգային կոնվենցիային խիստ հակասում է, և յուրաքանչյուր դեպք պետք է պատժվի: Եվ սա այն ակնհայտ դեպքերից մեկն է, երբ քրեական հետախուզության բաժնի պետի և նրա տեսուչի ծեծի հեևանքով այդ անձը հասել է այնպիսի վիճակի, որ դիմել է ինքնասպանության: Առաջին հերթին այդ երոկւսը պիտի կալանավորվեն և պատժվեն, ըստ իս, օրենքի ամենայն խստությամբ:
«Ազատություն».-Դուք կարծում եք՝ ինքնասպանությու՞ն է եղել:
Ռ. Պետրոսյան.-Առայժմ տվյալները… Ես գործին ծանոթ չեմ, մանրամասն չգիտեմ, հնարավոր է, որ ինքնասպանություն չլինի, այլ ծեծի հետևանքով մահացած լինի, հնարավոր է, դա արդեն գործի նախաքննության պրոցեսում դատախազությունը կպարզի վերջնականորեն, առայժմ դա է հայտնի: Եվ իմ կարծիքով սրանք օրենքի ամենայն խստությամբ, որը մինչև 10 տարի կալանք է նախատեսում այսպիսի արարքների համար, պետք է պատժվեն՝ մեկ: Երկրորդը՝ եթե այդպիսի դեքերը կրկնվեն մեկ այլ տեղում, կամ դա առաջինը չէ, ես հաշվառում չեմ տանում, վիճակագրություն չեմ անցկացնում, ապա, իհարկե, անպայման ոստիկանության պետը նույնպես պետք է հրաժարական տա, որովհետև իր ղեկավարած բնագավառում այդպիսի դեպքեր են տեղի ունենում պարբերաբար: Բայց մի դեպքով, եթե նա ինքը հիմա նախաձեռնել է, բացահայյտել է, օգնում է դատախազությանը բացահայտել դրանց մեղքը և պատժելու բոլոր մեղավորներին, առայժմ, կարծում եմ, մանավանդ՝ նոր է նշանակված, մի տարի է, իմ կարծիքով՝ դեռևս պաշտոնից ազատելը վաղաժամ է: Եթե կկրկնվեն այդպիսի դեպքեր, կխորանա հարցը, իհարկե պետք է…
«Ազատություն».-Պրն Պետրոսյան, ուժային կառույցներին նշանակում է «Հանրապետական» կուսակցության ղեկավարը…
Ռ. Պետրոսյան.-Հանրապետության նախագահը…
«Ազատություն».-Դուք պատասխանատվություն այդ պատճառով զգու՞մ եք՝ որպես քաղաքական ուժի ներկայացուցիչ:
Ռ. Պետրոսյան.-Այո, անպայմա՛ն, իհարկե, դա, իհարկե, կոնկրետ ինձ չէ վերաբերում, այլ կուսակցությանը, անպայմա՛ն կուսակցությունը պատասխանատվություն զգում է և պետք է ձեռնարկի բոլոր միջոցները և՛ օրենսդրական ճանապարհով, այն, ինչ ԱԺ-ը հնարավորություն ունի օրենսդրական ճանապարհով կանխելու այդպիսի կոպիտ խախտումները… Այնպես էլ ընդհանուր պատասխանատվություն կուսակցությունն անպայման զգում է, որովհետև այդ ուժային կառույցների ղեկավարները, փաստորեն, ղեկավարվում են հանրապետության նախագահի կողմից տվյալ դեպքում, և նա անպայման պատասխանատվություն կրում է, զգում է և պետք է միջոցներ ձեռնարկի:
«Ազատություն».-Ի՞նչ միջոցներ:
Ռ. Պետրոսյան.-Աշխատանքից ազատի, նա պարտավոր է հետևել օրենսդրության ճիշտ կատարմանը հանրապետությունում, որպեսզի մեղավորները քրեական պատասխանատվության ենթարկվեն, հետևի, որպեսզի պատճառած վնասի հետևանքները այդ մարդու ընտանիքին հատուցվեն և այլն: Այն, ինչ կապված է տվյալ դեպքի հետ, նա պետք է և՛ պաշտոնատար անձանց այսպես ասենք՝ իր տեղը դնի, եթե պետք է, հանի, և՛ պետք է վնասների հատուցման և մյուս հարցերը լուծի:
«Ազատություն».-Պրն Պետրոսյան, շատ կներեք, իհարկե, բայց այնպիսի տպավորություն է, որ այդ ամենը, ինչ տեղի է ունեցել, նորություն է, այդ թվում՝ իշխող քաղաքական ուժի կամ մնացած քաղաքական ուժերի համար, մի՞թե մենք չգիտենք՝ ի՛նչ է կատարվում մեր ոստիկանության համակարգում:
Ռ. Պետրոսյան.-Ոչ, նորություն չէ, ոչ միայն ոստիկանության համակարգը, այլև… Չգիտեմ՝ Դուք երբվանի՞ց եք աշխատում, որքանո՞վ եք ծանոթ, ես անձամբ անընդհատ հայտարարել եմ՝ լինելով Պետաիրավական հանձնաժողովի նախագահ, որ մեզ մոտ՝ Հայաստանում, ամենավատ աշխատող հիմնարկը դատարանն է: Այն մարմինը, որը պետք է պաշտպանի մարդկանց իրավունքները, նրանց բողոքները, քննի այդ գործերը, հենց ինքն է առաջին հերթին խախտում մարդկանց իրավունքներն ու ազատությունները և գործերը լուծում է ոչ օրինական ձվով շատ դեպքերում: Նույնը վերաբերում է նաև միլիցիային: Մեր վարչական մարմինները՝ միլիցիան, նաև դատարանները, նաև դատախազությունը, նաև այսօր ավելացել է քննչական հատուկ ծառայությունը և այլն, ունեն բազմաթիվ և բազմապիսի խախտումներ, որոնք բարելավման կարիք ունեն, նրանց գործունեությունը բարելավման կարիք ունի:
«Ազատություն».-Դուք այդտեղ պրն Ալիկ Սարգսյանի մեղքը չե՞ք տեսնում:
Ռ. Պետրոսյան.-Դա մի օրում չէ կոտակվել կամ առաջացել, որ պրն Սարգսյանին մեղադրենք, դա եկել է, ասացի, դեռևս սովետական ժամանակներից, և մինչև բնակչության իրավագիտակցության բարձրացումը, մինչև պաշտոնատար անձանց իրավագիտակցության բարձրացումը, մինչև օրենսդրության հարյուր տոկոսանոց կատարելագործումը և մինչև ժողովրդի նյութական վիճակը բարելավելը, այդ բոլորը՝ կոմպլեքս, մինչև չլուծվեն, այդ խախտումները չեն վերանալու: Դրանք այնպիսի խախտումներ են, որոնք պայմանավորվախ են բազմաթիվ գործոններով, այդ բոլոր գործոնները հարկավոր է վերացնել աստիճանաբար: